Pomnik Powstańców Śląskich w Starej Ligocie

---

Historia

Pomnik Powstańców Śląskich w Starej Ligocie ma bogatą historię, która zaczyna się w roku 1922, kiedy to na skwerze obok szkoły w Ligocie wzniesiono pierwszy monument. Znajdowała się na nim inskrypcja: „Na pamiątkę złączenia z Ojczyzną (…)”, jednak pierwotnie nie był on bezpośrednio związany z czynami powstańczymi. Inicjatorem budowy pomnika był Ryszard Centlik, górnik z katowickiej kopalni „Wujek”. W skład Komitetu Budowy Pomnika Powstańca Śląskiego weszli także m.in. powstaniec Józef Sikora oraz Jan Nepomucen Wielebski, naczelnik gminy Ligota. Pomnik, który poświęcono w 1922 roku, składał się z głazu, na którym umieszczono metalowy wieniec oraz odlew orła, przywiezionego przez Centlika z miejsca wykopania na granicy Ligoty i Katowickiej Hałdy. Odlew orła wykonał Ludwik Pyka, a materiał żelazny pochodził ze zbiórki społecznej.

W 1936 roku, z inicjatywy Związku Powstańców Śląskich oraz Oddziałów Młodzieży Powstańczej, pomnik przebudowano. Przeniesiono go na zachód, w kierunku obecnej ul. Ligockiej. Zgodnie z projektem inż. Eugeniusza Tatarczyka, głaz ustawiono na schodkowym cokole, a żelazny orzeł został osadzony na kuli. Do głazu przytwierdzono nową tablicę dedykacyjną, a pomnik został odsłonięty z okazji Święta Żołnierza Polskiego, 15 sierpnia 1936 roku, przez prezydenta Katowic, dr. Adama Kocura. Wówczas monument określany był mianem „Pomnika Powstańców” lub „Pomnika Powstańca Śląskiego” i pomimo przebudowy, wkrótce doczekał się zniszczenia przez Niemców podczas II wojny światowej. Polacy zdołali wówczas ukryć głaz, zakopując go w pobliżu skweru.

Pomnik udało się odtworzyć w 1962 roku dzięki wysiłkom Społecznego Komitetu Odbudowy Pomnika Powstańców Śląskich w Katowicach-Ligocie. W odbudowę zaangażowały się lokalne grupy, takie jak Związek Bojowników o Wolność i Demokrację oraz górnicy z Kopalni „Wujek”. Uroczystości odsłonięcia miały miejsce 18 sierpnia 1962 roku, a samą ceremonie poprowadził płk wojsk powstańczych Rudolf Niemczyk. W tym okresie głaz umieszczono na marmurowym cokole, a jego szczyt zdobił orzeł na żelaznej kuli. Do pomnika prowadziły dwa stopnie z misy ogniowymi na końcach, a pod głazem znajdowała się tablica dedykacyjna z napisem:

POMNIK
WZNIESIONY ZOSTAŁ w ROKU 1923 DLA UCZCZENIA
PAMIĘCI POWSTAŃCÓW ŚLĄSKICH, KTÓRZY ZGINĘLI
W WALCE O WYZWOLENIE NARODOWE I SPOŁECZNE
***
NAZWISKA POWSTAŃCÓW POLEGŁYCH W CZASIE
POWSTAŃ ŚLĄSKICH
ADAMIEC TOMASZ │ CIURA STEFAN │ KAMELA WALTER │ PYPŁAC PAWEŁ │ WYPIÓR WILHELM │ ŻOGAŁA IGNACY │ BŁASZCZYK OSWALD │ FERDA JÓZEF │ KROKER EMIL │ WRÓBEL WIKTOR │ ZUBEK JÓZEF
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI
ZNISZCZONY PRZEZ OKUPANTA w 1939 r. ODNALEZIONY
I ODBUDOWANY w ROKU 1962.

W następnych latach orzeł z żelaza został zastąpiony płaskorzeźbą orła bez korony. W 1989 roku dodano koronę, a boczne misy zamieniono na kule. Z okazji setnej rocznicy wybuchu III powstania śląskiego w 2021 roku, do cokołu przytwierdzono pamiątkową plakietę prezydencką, z następującym napisem:

Tobie Polsko MIEJSCE PAMIĘCI POWSTAŃ ŚLĄSKICH W CZASIE NARODOWYCH OBCHODÓW SETNEJ ROCZNICY ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ DLA UCZCZENIA BOHATERSKICH UCZESTNIKÓW TRZECH ZRYWÓW NIEPODLEGŁOŚCIOWYCH, KTÓRZY W LATACH 1919, 1920, 1921, WYWALCZYLI PRZYNALEŻNOŚĆ GÓRNEGO ŚLĄSKA DO ODRODZONEJ NIEPODLEGŁEJ POLSKI
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda 2 MAJA 2021 ROKU

---

Oceń: Pomnik Powstańców Śląskich w Starej Ligocie

---