Gmach Sejmu Śląskiego w Katowicach

---

Historia

W 1923 roku zainaugurowano konkurs na stworzenie projektu budynku, który miał służyć jako siedziba Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego oraz Sejmu Śląskiego. Na ten konkurs wpłynęło zaskakująco dużo, bo aż 67 prac. Najwyżej ocenionym był projekt stworzony przez zespół architektów z Krakowa, w którego skład wchodzili Ludwik Wojtyczko, P. Jurkiewicz, K. Wyczyński oraz S. Żeleński. Realizację projektu zainaugurowano w latach 1925–1929.

Choć budynek nie był jeszcze kompletnie wykończony, uroczystość poświęcenia miała miejsce 5 maja 1929 roku, na którą obecny był biskup Arkadiusz Lisiecki. W ceremonii uczestniczył także ówczesny prezydent II Rzeczypospolitej, Ignacy Mościcki. Ostateczne prace wykończeniowe oraz wyposażeniowe ukończono w 1932 roku, a całkowity koszt budowy wyniósł 12,5 miliona ówczesnych złotych, co zostało w pełni sfinansowane przez Skarb Śląski.

Przed wybuchem II wojny światowej, w gmachu Sejmu Śląskiego miało także miejsce Muzeum Śląskie, które zostało otwarte w 1929 roku. Muzeum to, planowane jako tymczasowe, miało przenieść się do nowego, specjalnie przygotowanego budynku przy Placu Bolesława Chrobrego, z którego otwarciem wiązano nadzieję na sierpień 1939 roku. Można o tym więcej przeczytać w dostępnych materiałach na stronie Muzeum Śląskie.

W trakcie II wojny światowej, w latach 1941–1945, gmach pełnił funkcję siedziby gauleitera oraz władz Reichsgau Oberschlesien, do którego zaliczano Górny Śląsk oraz zachodnią Małopolskę, mając Katowice jako stolicę.

Dziś w budynku Sejmu Śląskiego znajduje się Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, Śląski Urząd Wojewódzki, a także inne instytucje, takie jak Śląskie Kuratorium Oświaty. Na Sali Sejmu Śląskiego odbyły się również istotne wydarzenia, takie jak I sesja Zgromadzenia Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, która miała miejsce w dniach 29 sierpnia oraz 12 października 2017 roku.

Warto również zaznaczyć, że z dniem 18 sierpnia 1978 roku, gmach został wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/285/09). Jeszcze większe znaczenie uzyskał 22 października 2012 roku, kiedy to został uznany za pomnik historii, co stanowi potwierdzenie jego wartości kulturowej i historycznej.

Architektura

Gmach Sejmu Śląskiego w Katowicach jest przykładem imponującej architektury, której elegancja i funkcjonalność doskonale wpisują się w stylistykę klasycyzmu akademickiego. Herbowe zdobienia na elewacji stanowią istotny element jego wizualnej kompozycji.

Dane ogólne

Obiekt powstał w konstrukcji żelbetowej i został obłożony płytami z piaskowca, co podkreśla jego reprezentacyjny charakter. Gmach składa się z czterech skrzydeł, które tworzą zamknięty czworobok. Wewnątrz znajduje się dziedziniec, do którego przylega osobny budynek sali sejmowej, wzniesiony na planie okręgu.

Ogólna powierzchnia zabudowy liczy około 6550 m², a obiekt ten zawiera 634 pomieszczenia o łącznej kubaturze 161 474 m³. W chwili oddania do użytku w 1929 roku, gmach był największym budynkiem biurowym w Polsce.

Wznosi się on na siedmiu kondygnacjach, z których pięć znajduje się nad poziomem gruntu, a dwie są podziemne. Wewnątrz zamontowano 1300 okien, a łączna długość korytarzy wynosi ponad 6 km.

Sala Sejmowa

Sala Sejmowa ma 80 miejsc przeznaczonych dla posłów i prezydium Sejmu, 30 dla pracowników Urzędu oraz 120 na galerii dla publiczności i 30 dla przedstawicieli prasy. Centralnym punktem sali jest trybuna marszałkowska, która jest starannie wykończona i otoczona bogato zdobionymi fotelami marszałka oraz wicemarszałków. Warto zaznaczyć, że sala była inspiracją przy budowie siedziby Sejmu Rzeczypospolitej w Warszawie.

Sala Marmurowa

Niegdyś nazywana „Recepcyjną”, sala Marmurowa pełniła ważną rolę jako miejsce spotkań i balów. W czasie II wojny światowej została znacznie przebudowana, przybierając charakter monumentalnej architektury nazistowskiej zgodnie z projektem Alberta Speera, architekta bliskiego Adolfowi Hitlerowi. Jej wystrój nawiązywał do pomieszczeń III Rzeszy w Berlinie.

Obecnie sala ta jest wykorzystywana na konferencje, a jej estetyka przyciąga uwagę ze względu na historyczną wartość i charakterystyczny wystrój. Ogromne podobieństwo do biur III Rzeszy sprawiło, że sala była zlokalizowana i wykorzystana w niektórych scenach w popularnym serialu „Stawka większa niż życie”.

Sala Boazeryjna

W przeszłości sala ta służyła jako prywatny salon wypoczynkowy wojewody śląskiego, Michała Grażyńskiego. W latach 90. XX wieku przeprowadzono gruntowną renowację, usuwając liczne warstwy farb, co pozwoliło przywrócić pierwotny wygląd boazerii. Obecnie Sala Boazeryjna wykorzystywana jest do mniej oficjalnych spotkań wojewody z wartościowymi gośćmi.

Skarbiec

W podziemiach budynku zlokalizowany jest skarbiec, gdzie w okresie międzywojennym przechowywano tzw. Skarb Śląski. Zbrojone mury skarbca mają około 1,5 metra grubości. Przed wybuchem II wojny światowej skarbiec był magazynem około tony złota.

Aktualnie, pomieszczenie to zostało przekształcone w archiwum, które służy urzędowi śląskiemu oraz wojewodzie.

Tunele

W podziemiach gmachu funkcjonują tuneli, prawdopodobnie zaplanowanych do skrytej ewakuacji. Jeden z tuneli prowadzi pod ulicą Juliusza Ligonia, a jego wyjście znajduje się w ogrodzie jednego z pobliskich domów. Inny tunel wiedzie w stronę placu K. Miarki, gdzie łączy się z siecią podziemnych przejść, które odkryto podczas budowy pomnika Wojciecha Korfantego. Trzeci z tuneli prowadzi w kierunku Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek.

Schron

W trakcie II wojny światowej niemieckie władze przekształciły część piwnic w schron, który usytuowany był pod dawnym mieszkaniem wojewody Grażyńskiego. Wyposażenie schronu obejmowało urządzenia wentylacyjne, co zapewniało bezpieczeństwo i komfort przebywania w jego wnętrzu podczas zagrożenia.

Winda

W gmachu zainstalowano „windę paciorkową”, znaną również jako „paternoster”. To unikalny system, który składa się z czternastu kabin, poruszających się w górę i w dół bez zatrzymywania się na piętrach. Bezpieczeństwo użytkowników zapewnia niewielka prędkość wynosząca 0,286 m/s oraz stosunkowo stabilna konstrukcja. Winda ta, wyprodukowana przez niemiecką firmę VEB Aufzugswerk z Lipska, była używana do 1967 roku, a następnie przeszła remont i została ponownie uruchomiona w 1980 roku. Takie windy można spotkać głównie w Niemczech, a w Polsce zachowało się jedynie kilka podobnych konstrukcji.

Filatelistyka

W dniu 1 kwietnia 1937 roku, Poczta Polska zaprezentowała znaczek pocztowy, który uwiecznił Gmach Sejmu Śląskiego. Ulokowany w serii znanej jako Wydanie obiegowe – różne widoki (2), znaczek ten miał wartość nominalną 20 groszy.

W sumie, wyprodukowano aż 3.500.000 egzemplarzy tego znaczka, co świadczy o dużym zainteresowaniu tym tematem w tamtym okresie. Autorem koncepcji graficznej tego pocztowego dzieła był W. Borowski, natomiast ryt wykonał J. Piwczyk. Znaczek utrzymywał się w obiegu, aż do momentu wybuchu II wojny światowej, co czyni go interesującym artefaktem historycznym.

---

Oceń: Gmach Sejmu Śląskiego w Katowicach

---