Wiktor Kania

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Wiktor Kania przyszedł na świat jako jedyne dziecko Franciszka oraz Anny z domu Fox, w miejscowości Warszowice, mieszczącej się w powiecie Pszczyna. W 1921 roku rodzina Kaniów zdecydowała się na przeprowadzkę, opuszczając Katowice na rzecz Żor, które leżą w powiecie rybnickim. Młody Wiktor rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Karola Miarki w Żorach, jednak po trzech latach zdecydował się przerwać edukację. Wkrótce potem podjął pracę jako praktykant przy gajowym, zajmując się leśnictwem w okolicy. W roku 1934 został powołany do służby wojskowej, gdzie stacjonował w Jarosławiu. W tym miejscu ukończył również szkołę podoficerską. W 1936 roku ożenił się z Anną Strach, która pochodziła z Górek Małych, w powiecie cieszyńskim.

II wojna światowa

W pierwszych dniach września 1939 roku, Wiktor Kania wstąpił do Obrony Narodowej, biorąc aktywny udział w walkach o miasto Żory. Po odniesieniu ran, trafił do szpitala, a następnie jako jeniec wojenny został przetransportowany do Niemiec, gdzie został zatrudniony w pracy przymusowej w kopalni Blücher na Górnym Śląsku. Tam zaangażował się w działalność konspiracyjną, przystępując do Związku Walki Zbrojnej „Żyrafa”, działającego w Inspektoracie Rybnickim. Jego zadanie obejmowało rozpoznanie aktywności ruchu oporu w okolicach Brennej, malowniczo usytuowanej w Beskidzie Śląskim.

1 lipca 1943 roku objął dowództwo nad oddziałem partyzanckim, który nosił kryptonim „Wędrowiec”. Pod jego dowództwem oddział zwiększył swoje siły oraz rozbudował efektywną sieć łączników. Kania organizował i przeprowadzał różnorodne akcje zbrojne oraz dywersyjne, atakując niemieckie posterunki i patrole żandarmerii. Po zrzucie sowieckiego desantu dywersyjno-rozpoznawczego w okolicach Brennej 24 marca 1944 roku, Wiktor został odwołany z funkcji komendanta „Wędrowca”, pozostawiając oddział pod opieką Rybnickiego Inspektora AK.

Okres powojenny i walka z reżimem stalinowskim

W kwietniu 1945 roku Kania aktywnie zaangażował się w organizację władz cywilnych w Żorach oraz lokalnej gminie. Objawił się jako radny Miejskiej Rady Narodowej oraz pełnił rolę Naczelnika Gminy Osiny. Swoje kompetencje wykorzystywał w obronie mieszkańców przed nadużyciami ze strony żołnierzy radzieckich, którzy działali na zlecenie lokalnego przedstawiciela NKWD. W swoim okresie działalności samorządowej, Kania utrzymywał kontakt z byłymi członkami „Wędrowca”, pomagając im przez organizowanie fałszywych dokumentów oraz zakwaterowania.

Latem tego samego roku włączył się w struktury Narodowej Organizacji Wojskowej, operującej pod kryptonimem „Cezary 20”. Po nawiązaniu kontaktów z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych pod dowództwem Józefa Kołodzieja, Kania stanął na czele grupy NSZ, jednocześnie prowadząc rozmowy z byłymi żołnierzami AK. W listopadzie 1945 roku, Kania został zatrzymany przez PUBP w Cieszynie i osadzony w więzieniu, lecz udało mu się wy escape’ować 15 grudnia 1945 roku. Na początku maja Kania i inni byli dowódcy oddziału „Wędrowiec” skierowali list otwarty, w którym wyrazili swoje wsparcie dla Rządu Polskiego na Emigracji oraz gotowość do dalszej walki.

Początek 1946 roku to czas intensywnej działalności w terenie, przy współpracy z zaprzysiężonymi członkami lokalnej Milicji Obywatelskiej, którzy przekazywali cenne informacje na temat działań PUBP w Rybniku. W tym czasie Kania kierował licznymi ostrzeżeniami do członków Polskiej Partii Robotniczej, co w rezultacie kończyło się egzekucjami na zaangażowanych w działalność komunistyczną osobach. Na początku stycznia 1946 roku, jeden z jego oddziałów przeprowadził egzekucję na I sekretarzu PPR w Żorach.

30 stycznia 1946 roku miała miejsce akcja ekspropriacyjna, która przyniosła znaczną sumę pieniędzy, przeznaczoną dla partyzantów oraz ich rodzin. Kania, w połowie marca 1946 roku, miał okazję dowodzić kolejną akcją ekspropriacyjną. W dniu 18 marca 1946 roku, stał się on zwierzchnim dowódcą KWP w powiatach rybnickim, pszczyńskim oraz cieszyńskim.

Śmierć i pochówek

Wkrótce organizacja KWP „Leśniczówka” zaczęła być intensywnie monitorowana przez Urząd Bezpieczeństwa. Po tajnym wniknięciu współpracownika do organizacji, z 4 na 5 maja 1946 roku miała miejsce obława, która zakończyła się tragicznie dla Wiktora Kani. Okoliczności jego śmierci pozostały nie do końca uprawdopodobnione. Po jego śmierci, dnia 5 maja 1946 roku, mieszkańcy Osin przetransportowali jego ciało na cmentarz w Żorach. W obliczu tłumu zgromadzonych mieszkańców lokalne władze nie zdecydowały się na zatrzymanie ciała, jednakże znieważono zwłoki, pozbawiając je munduru i pozostawiając w bieliźnie, uniemożliwiając odprawienie ceremonii pogrzebowej przez towarzyszącego księdza.

Pro Memoriam

Na mocy decyzji IPN Katowice, 12 marca 2004 roku, Wiktor Kania uzyskał status pokrzywdzonego. W wyniku niejasnych okoliczności jego śmierci, Komisja do Spraw Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu wszczęła śledztwo, które jednak zakończono bez stawiania zarzutów. 10 listopada 2005 roku, na wniosek miejscowych oddziałów kombatanckich oraz pracowników IPN, w Brennej stanął pomnik poświęcony żołnierzom oddziału partyzanckiego AK „Wędrowiec”, który upamiętnia również Wiktora Kanię jako jednego z jego dowódców.

---

Oceń: Wiktor Kania

---