Urszula Broll

---

Życiorys

Urszula Broll przyszła na świat w Katowicach w rodzinie, która łączyła różnorodne wpływy – zarówno polskie, jak i niemieckie. Jej ojcem był Jan Broll, który pochodził z polskojęzycznej rodziny z Zabrza. Warto zaznaczyć, że był on aktywnym uczestnikiem Powstań Śląskich i pełnił funkcję naczelnika gminy Wełnowiec, obecnie znanym jako Katowice. Jego żona, Katarzyna Loch, miała korzenie w niemieckojęzycznej rodzinie śląskiej, a sama Urszula była najmłodszą z trzech córek – miała dwie starsze siostry: Krystynę i Halinę.

Jej edukacja rozpoczęła się w 1937 roku w polskiej szkole w Katowicach, a po wybuchu II wojny światowej kontynuowała naukę w niemieckojęzycznej placówce we Wrocławiu przez rok. W 1949 roku z sukcesem zakończyła naukę, zdając maturę w żeńskim liceum w Katowicach. Po tym okresie Urszula została studentką katowickiej uczelni artystycznej, która wówczas była filią Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. W 1952 roku placówka ta uzyskała status Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie Urszula wybrała kierunek związany z grafiką propagandową i plakatową. Zasłynęła jako utalentowana studentka, a jej nauczycielami byli prof. Leon Dołżycki (malarstwo), prof. Bogdan Górecki (grafika propagandowa) oraz prof. Aleksander Rak (grafika artystyczna i rysunek). Ukończenie studiów z wyróżnieniem miało miejsce w 1955 roku.

Pod koniec lat 50. Urszula rozpoczęła nowe życie osobiste, wiążąc się z Andrzejem Urbanowiczem, absolwentem krakowskiej ASP. W 1960 roku przeprowadzili się do kamienicy przy ul. Piastowskiej 1, gdzie stworzyli swoją pracownię, stając się jednocześnie częścią kulturalnej wspólnoty, która organizowała spotkania, dyskusje oraz prywatne wystawy. W ich gronie znajdowały się takie osobistości jak Marian Bogusz, Henryk Mikołaj Górecki, Ryszard Krynicki oraz Julian Przyboś.

W 1965 roku powitali na świecie swojego syna, Rogera. Dwa lata później, współpracując z Andrzejem Urbanowiczem, Henrykiem Wańkiem, Antonim Halorem oraz Zygmuntem Stuchlikiem, Urszula była współzałożycielką grupy artystycznej Oneiron. W latach 70. zainteresowania Urszuli i Andrzeja skupiły się na buddyzmie. Z grupą przyjaciół, w tym Henrykiem Wańkiem, Tadeuszem Sławkiem, Jerzym Illgiem oraz Stanisławem Kasprzykiem, stworzyli w lutym 1974 roku pierwszy w PRL periodyk buddyjski pt. „Droga”, znany później jako „Droga Zen”. W 1975 roku powstała pierwsza formalna grupa buddyjska w Polsce.

Pomimo twórczego życia, małżeństwo Urszuli i Andrzeja Urbanowicza zakończyło się rozwodem w 1978 roku. Wkrótce pojawił się w jej życiu Henryk Smagacz, malarz i tłumacz, który stał się jej partnerem, aż w końcu w 2016 roku również jej małżonkiem.

W 1983 roku Urszula z synem Rogerem oraz Henrykiem Smagaczem postanowiła opuścić Katowice i osiedlić się w Przesiece, w obszarze województwa jeleniogórskiego, gdzie zamieszkała na trwałe. W nowym miejscu kontynuowała swoją pasję artystyczną oraz duchową. W 2014 roku Urszula Broll została uhonorowana odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej” za swoje osiągnięcia i wkład w kulturę.

Twórczość

W okresie studiowania, Urszula Broll nawiązała wartościowe relacje z wybitnymi osobistościami, takimi jak Klaudiusz Jędrusik, Waldemar Świerzy, Włodzimierz Napieralski oraz Sylwester Wieczorek. W 1953 roku uczestniczyła w znaczącej wystawie, która miała miejsce w domu Sylwestra Wieczorka. To wydarzenie stało się punktem zapalnym do stworzenia grupy artystycznej ST-53. W 1956 roku zorganizowano pierwszą oficjalną wystawę grupy ST-53 w Stalinogrodzie, znanym dzisiaj jako Katowice. Jeszcze przed tym wydarzeniem, miało miejsce dwudniowe spotkanie artystów w domu Urszuli, co znacząco wpłynęło na dalszy rozwój ich współpracy.

Artystka była aktywna na kolejnych wystawach, między innymi w Krakowie i Warszawie w 1956 roku, a także w Poznaniu, Szczecinie oraz znowu w Warszawie w 1957 roku. W 1963 miała miejsce indywidualna wystawa jej prac w Biurze Wystaw Artystycznych w Katowicach.

W dorobku twórczym Urszuli Broll można rozróżnić kilka istotnych okresów. W latach 50. jej inspiracje czerpane były z postimpresjonizmu, co znajduje odzwierciedlenie w obrazach takich jak „Stara Ślązaczka” i „Kobiety śląskie”. W tym czasie eksplorowała również kubizm poprzez serię „Martwe natury”. Po roku 1956 artystka zaczęła stosować większe uproszczenia oraz syntezę form, nadając swoje charakterystyczne, symboliczne śląskie pejzaże.

Na przełomie lat 50. XX wieku jej zainteresowania coraz bardziej kierowały się w stronę abstrakcji, szczególnie nurtów takich jak „informel” oraz taszyzm. Z początkiem lat 70. jej działalność artystyczna uległa ograniczeniu, gdyż Broll zaczęła koncentrować się na aspektach duchowych, oddalając się od sztuki na rzecz filozofii buddyjskiej.

Wystawy indywidualne (wybór)

Urszula Broll, utalentowana artystka, miała wiele znaczących wystaw indywidualnych w różnych miejscach. Poniżej przedstawiamy wybór jej prezentacji artystycznych:

• 1959 – wystawa w Galerii Krzywe Koło w Warszawie, gdzie zaprezentowała cykl Przekształcenia,
• 1961 – wystawa obrazów olejnych w galerii Svea – Galleriet w Sztokholmie, Szwecja,
• 1963 – wystawa obrazów olejnych zatytułowana Alikwoty w BWA w Katowicach,
• 1963 – wystawa malarstwa w Galerii Grupy Krakowskiej Krzysztofory w Krakowie,
• 1970 – wystawa akwarel w Galerii Współczesnej KMPiK w Warszawie,
• 1970 – wystawa malarstwa i rysunków z lat 1967–1970 w BWA, Katowice,
• 1971 – wystawa obrazów, akwarel i rysunków w Galerii Pegaz (Dom Turysty) w Zakopanem,
• 1973 – wystawa malarstwa w Galerii „Propozycje” (Klub Związków Twórczych) w Opolu,
• 1973 – wystawa malarstwa w Galerii „Katowice” (ul. Warszawska 37) w Katowicach,
• 1979 – wystawa rysunków i akwarel w Library Gallery Randolph w New Jersey (USA),
• 1984 – pierwsza prezentacja prac artystki w Kotlinie Jeleniogórskiej, obejmująca akwarele, rysunki i olejne pejzaże z lat 1968–1984, w Galerii Sztuki Współczesnej KMPiK (Pl. Ratuszowy 50) w Jeleniej Górze,
• 1987 – wystawa akwareli i rysunków w BWA Kłodzko,
• 1994 – wystawa akwareli i rysunków zorganizowana w ramach Festiwalu Kameralistyki, Górnośląskie Centrum Kultury, Katowice,
• 1997 – wystawa mandali oraz rysunków tuszem (wybór z lat 1968-1996), której towarzyszył film autorstwa P. Lipińskiego i TV Aval, w BWA Jelenia Góra,
• 1997 – wystawa akwareli i rysunków w Galerii Na Żywo Rozgłośni Polskiego Radia w Katowicach,
• 2004 – wystawa pt. Urszula Broll. Malarstwo (lata 50. i 60.) w Galerii Czas w Będzinie, przeniesiona do Salonu Antykwarycznego „Nautilus” w Krakowie,
• 2005 – retrospektywna wystawa, obrazująca cały dorobek artystyczny, która była wspólnym przedsięwzięciem jeleniogórskiego i katowickiego BWA, w ramach Dolnośląskiego Festiwalu Sztuki. Premiera miała miejsce w BWA Jelenia Góra, a następnie wystawę pokazano w galeriach BWA Katowice, Legnica i Wałbrzych,
• 2006 – wystawa pt. Prace z lat 1952–1969 w Galerii Art NEW Media w Warszawie,
• 2013 – wystawa pt. Akwarele geometryczne (1963–2013) w Galerii 111 w Szczecinie, pod patronatem Muzeum Narodowego w Szczecinie,
• 2015-2016 – wystawa pt. Urszula Broll – Malarstwo, której towarzyszył film nakręcony przez Alekę Polis w pracowni artystki, w BWA Jelenia Góra,
• 2019 – wystawa 50 prac z różnych okresów twórczości w Sudeckim Centrum Kultury i Sztuki w Szklarskiej Porębie,
• 2020 – wystawa Atman znaczy Oddech w Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni w Warszawie.

Wystawy zbiorowe (wybór)

Urszula Broll, jako artystka zaangażowana w różnorodne wystawy, ma na swoim koncie wiele znaczących wydarzeń artystycznych. Oto wybór znaczących wystaw zbiorowych, które miały miejsce w trakcie jej kariery:

• 1953 – odbyła się pierwsza nieoficjalna wystawa Grupy St-53, zorganizowana w domu Sylwestra Wieczorka w Bradzie,
• 1954 – druga nieoficjalna wystawa Grupy St-53 miała miejsce w mieszkaniu Mary Obremby w Katowicach,
• 1956 – pierwsza oficjalna wystawa Grupy St-53, odbyła się w Klubie Pracy Twórczej w Stalinogrodzie,
• 1956 – kolejna wystawa Grupy St-53, zorganizowana w Pałacu Sztuki w Krakowie,
• 1956 – wystawa Grupy St-53 w Galerii Krzywe Koło w Warszawie,
• 1957 – wystawa grup twórczych St-53, Grupy R-55, Grupy 55, CBWA, ZPAP oraz KMPiK, odbyła się w Poznaniu, a następnie przeniesiona do BWA w Szczecinie,
• 1957 – wystawa St-53, zorganizowana przez CBWA – ZPAP w Katowicach,
• 1957 – II Wystawa Sztuki Nowoczesnej odbyła się w Zachęcie w Warszawie,
• 1959 – III Wystawa Sztuki Nowoczesnej również w Zachęcie, Warszawa,
• 1962 – Polskie dzieło plastyczne w XV-lecie PRL, prezentowane w Muzeum Narodowym w Warszawie,
• 1963 – Konfrontacje 1963, Galeria Krzywe Koło, Warszawa,
• 1963 – pierwsza edycja Międzynarodowego Studium Pleneru Koszalińskiego w Osiekach,
• 1963 – I Parada Sztuki Współczesnej w Galerii EL w Elblągu,
• 1969 – II Katowickie Spotkania Twórców i Teoretyków Sztuki, wernisaż wystawy Spotkania w Galerii „Katowice”, pokaz autorów Encyklopedii (Czarnych Kart) w pracowni na Piastowskiej 1,
• 1970 – pokaz Czarnych Kart w Galerii Współczesnej KMPiK, Warszawa,
• 1971 – wystawa Marzenia, fantasmagorie, rojenia w Galerii Pryzmat, Kraków,
• 1971 – Nowe zjawiska w sztuce polskiej 1960-1970, w ramach Wystawy Złote Grono 71, BWA Zielona Góra,
• 1972 – Ars – Aquae, Ogólnopolska Wystawa Akwareli i Gwaszy w BWA Katowice,
• 1974 – Marzenia, Mity, Wtajemniczenia w BWA w Kłodzku,
• 1988 – VI Prezentacje Jeleniogórskiego Środowiska Plastycznego, odbyły się w BWA Jelenia Góra,
• 1989 – Medytacja i sztuka, Galeria „Kramy Dominikańskie”, Kraków,
• 1995 – Polscy surrealiści w Miejskiej Galerii Sztuki w Częstochowie,
• 1996 – wspólne prezentacje Urszuli Broll, Nyogena Nowaka i Ewy Hadydoń w Tokio oraz w Sendai (Japonia),
• 1996 – Oeuvres des peintres de Katowice des annees 1960–1996 w La Ma la Ville de Saint-Etienne (Francja), prace ze zbiorów Muzeum Historii Katowic,
• 1998 – wystawa Kurz Zen w Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków,
• 1999 – Wspaniały krajobraz. Kolonie artystyczne w Karkonoszach w XX wieku, Muzeum Okręgowe w Jeleniej Górze (część historyczna) i BWA Jelenia Góra (część współczesna), Wrocław, Berlin,
• 1999 – Wizjonerzy końca wieku w Muzeum Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra,
• 2000 – Wspaniały krajobraz. Kolonie artystyczne w Karkonoszach w XX wieku, Ratingen, Hoesel, Goerlitz, Alfeld, Harzburg (Niemcy),
• 2000 – Wokół Wielkiej Góry, Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze (część historyczna), BWA Jelenia Góra (część współczesna),
• 2001 – Wokół Wielkiej Góry, Zabrze, Herrnhut (Niemcy) i Vrchlabi (Czechy),
• 2003 – V Triennale Sztuki Sacrum, miejskie galerie sztuki w Częstochowie, Sopocie, Elblągu, Legnicy, Wałbrzychu i Muzeum ASP we Wrocławiu,
• 2003 – ST-53 Twórcy Postawy Ślady, Muzeum Historii Katowic, Katowice,
• 2003 – Widoki ulotne, Monschau (Niemcy),
• 2003 – Katowicki Underground Artystyczny po roku 1953 w BWA Katowice,
• 2006-2007 – Oneiron. Ezoteryczny krąg artystów z Katowic, Muzeum Górnego Śląska w Ratingen, BWA Jelenia Góra, Galerie vytvarneho umeni w Ostravie, Górnośląskie Centrum Kultury w Katowicach,
• 2007 – wystawa Mandala w Galerii Bielskiej BWA, Bielsko-Biała,
• 2013 – Między biegunami. Polskie kolonie artystyczne na Biennale Filmu i Sztuki w Worpswede (Niemcy),
• 2015 – Urszula Broll-Andrzej Urbanowicz. Niebezpieczne związki w Muzeum Historii Katowic,
• 2015 – Kobiety nowoczesne w Galerii Piekary, Poznań,
• 2015 – Cień tuszu. Inspiracje dalekowschodnie w sztuce polskiej, Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie,
• 2016 – Silesia Art Biennale, program artystyczno-badawczy, realizowany przez Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu, który dokumentuje życie oraz twórczość,
• 2017 – Elewator sztuki w Galerii Miejskiej we Wrocławiu,
• 2017 – Now is here. 40/40, BWA Jelenia Góra.

---

Oceń: Urszula Broll

---