Ernest Wilimowski

---

Życiorys

Ernest Wilimowski, znany polski piłkarz, przyszedł na świat w Katowicach, w regionie Śląska, wówczas będącego częścią Cesarstwa Niemieckiego. Urodził się jako Ernst Otto Pradella. Pochodził z rodziny o górnośląskich korzeniach. Jego matka, Pauline Florentine Pradella (1895–1981), urodziła go jako panna, a dane ojca nie zostały zapisane w akcie urodzenia. Przypuszcza się, że jego ojciec, prawdopodobnie nazywający się Ernst Roman, zginął na froncie wschodnim w czasie I wojny światowej. Istniała hipoteza, która jednak z biegiem lat została obalona, że jego prawdziwym ojcem był Roman Wilimowski, zaginiony w czasie wojny, co skutkowało brakiem formalnego uznania ojcostwa.

W roku 1922 wschodnia część rejencji opolskiej została włączona do Polski, co uczyniło Ernesta obywatelem II Rzeczypospolitej. W 1929 roku matka Ernesta poślubiła Romana Wilimowskiego (1895–1941), urzędnika i powstańca śląskiego z polskich korzeni, który zaadoptował 13-letniego chłopca, nadając mu swoje nazwisko. Rodzice matki Pauliny to Johann Pradella oraz Klara z Bekersch, pochodzący z Załęża, wówczas samodzielnej wsi, a obecnie dzielnicy Katowic. Natomiast rodzice ojczyma, Teodor Wilimowski i Paulina z Musiałek, osiedli w Chorzowie, w dzielnicy Batory.

Wilimowski w swoim domu posługiwał się w większości śląską gwara, ale w szkole oraz w życiu publicznym używał języka polskiego, po ukończeniu gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Katowicach, a czasem także niemieckiego, co miało związek z niemieckim patriotyzmem matki oraz jej rodziny. Jako polski obywatel określał się mianem „Górnoślązaka” (Oberschlesier). W dzieciństwie uprawiał różne sporty, między innymi piłkę ręczną i hokej na lodzie. 6 czerwca 1929 roku zmienił swoje nazwisko z Pradella na Wilimowski.

Karierę piłkarską Ernest rozpoczął w niemieckim klubie 1.FC Katowice, gdzie według Andrzeja Gowarzewskiego zadebiutował w wieku 12 lat i 295 dni. W kwietniu 1929 roku klub zmagał się z poważnymi problemami kadrowymi, sprowadzając do siebie kilku graczy z innych drużyn, w tym zawodnika o nazwisku Pradelok, którym okazuje się być sam Wilimowski. Mecz odbył się 14 kwietnia 1929 roku przeciwko Klubowi Turystów Łódź, a dla 1.FC był to jedyny występ tego gracza. Gowarzewski wspomina, iż w województwie śląskim istniał tylko jeden piłkarz o tym nazwisku – Wincenty Pradelok, związany z Orłem Wełnowiec, który był klubem powiązanym z historią Katowic. Po latach ten piłkarz podał, że jako syn powstańca śląskiego nie zagrałby dla niemieckiego zespołu.

Argumenty na rzecz twierdzenia, że młody Pradelok to Wilimowski, zostały podane przez Jerzego Miatkowskiego i Jarosława Owsiańskiego w ich książce z 2019 roku zatytułowanej „1929. Zielone mistrzostwo”. Są to następujące punkty: 1) W prasie zapowiedziano młodego Pradelloka jako nowego nabytka klubu 1.FC, a nie ma żadnych dowodów, że Wilimowski był zawodnikiem Orła Wełnowiec; 2) wówczas nie miał nawet 13 lat, co uniemożliwiało mu oficjalne zapisanie na stateczną pozycję; 3) wystąpił na odpowiedzialnej pozycji, podczas gdy Wilimowski grał jako lewy łącznik; 4) w publikacji zdjęcia młodzieżowego zespołu 1.FC Katowice Wilimowski był wyraźnie niższy od rówieśników.

Talent młodego Ernesta dostrzegli działacze Ruchu Hajduki Wielkie, do którego dołączył w 1933 roku. Jego debiut miał miejsce 2 stycznia 1934 roku w meczu towarzyskim z KS Chorzów, a w ekstraklasie zadebiutował 8 kwietnia 1934 roku w wygranym 3:0 spotkaniu z Cracovią. Jego pierwsza bramka w lidze padła 29 kwietnia 1934 w Chorzowie przeciwko Wisły Kraków, podwyższając do 2:0.

W barwach Ruchu Hajduki Wielkie Ernest cztery razy zdobył tytuł mistrza Polski (1934, 1935, 1936, 1938) oraz czterokrotnie był królem strzelców (w 1934 roku – 33 gole, w 1936 – 18 goli, 1938 – 21 goli oraz w 1939 roku – 26 goli, gdzie rozgrywki zostały przerwane z powodu II wojny światowej). 21 maja 1939 roku podczas meczu z Union-Touring Łódź (12:1) strzelił 10 bramek, co pozostaje do dziś rekordem ekstraklasy.

Ostatniego gola strzelił 2 lipca 1939 roku w meczu z Polonią Warszawa, a ostatni mecz zagrał 20 sierpnia 1939 roku z Wartą Poznań.

Ernest rozegrał dla Ruchu Hajduki Wielkie 86 meczów w ekstraklasie, zdobywając w nich 117 bramek. Dwukrotnie znalazł się w top 10 Plebiscytu Przeglądu Sportowego na najlepszego sportowca Polski (czwarte miejsce w 1934, siódme w 1937). Do dzisiaj jest jednym z najskuteczniejszych osób w historii rozgrywek o mistrzostwo Polski.

Po wybuchu II wojny światowej Wilimowski został umieszczony na niemieckiej liście narodowościowej. W 1940 roku wyjechał do Saksonii, a Polska uznała go za zdrajcę narodu, pomimo że do wyjazdu namawiał go Józef Kałuża, trener reprezentacji Polski. By uniknąć służby wojskowej, został policjantem i kontynuował karierę w barwach niemieckich klubów. Grał dla takich zespołów jak Bismarckhütter SV, 1. FC Kattowitz, PSV Chemnitz i TSV 1860 Monachium, gdzie zdobył Puchar Niemiec 1942 (Tschammer-Pokal), zostając królem strzelców tego turnieju.

Po II wojnie światowej z powodu gry w reprezentacji III Rzeszy, Wilimowski został wymazany z historii polskiej piłki. Przez kolejne lata grał w różnych niemieckich klubach, a ostatecznie osiedlił się w Karlsruhe, gdzie pracował jako urzędnik i kontynuował amatorską karierę w piłce nożnej. W 1951 roku ożenił się z Klarą Mehne, a wcześniej miał czworo dzieci z Elżbietą Ławnik.

Ernest Wilimowski zmarł 30 sierpnia 1997 roku w Karlsruhe w wieku 81 lat. XNa jego pogrzebie obecni byli najbliżsi, znajomi oraz delegacja z Niemieckiego Związku Piłki Nożnej; brakowało przedstawicieli PZPN.

Kariera reprezentacyjna

Reprezentacja Polski

Ernest Wilimowski miał zadebiutować w seniorskiej reprezentacji Polski 15 kwietnia 1934 roku na Stadionie Letná w Pradze. Miał to być rewanżowy mecz eliminacyjny do Mistrzostw Świata 1934 przeciwko Czechosłowacji. Niestety, z powodu sytuacji politycznej, a dokładniej konfliktu o Śląsk Cieszyński, nie zdołano zrealizować tego spotkania. Józefa Becka, ówczesny minister spraw zagranicznych, wydal zalecenie, które zablokowało wyjazd drużyny do Pragi, uniemożliwiając uzyskanie wiz. Wilimowski ostatecznie zadebiutował w reprezentacji, ale dopiero 21 maja 1934 roku w drużynie, która przegrała z Danią 2:4 w Kopenhadze. Wiek debiutanta wynosił zaledwie 17 lat i 332 dni, co uczyniło go najmłodszym reprezentantem w historii Polski.

Jedynie dwa dni później, 23 maja 1934, w Sztokholmie strzelił swojego pierwszego gola dla narodowego zespołu, co dodatkowo wpisało się w historię jego kariery. Jednak nie wszystko szło gładko; w 1936 roku Wilimowski został usunięty z olimpijskiej kadry przygotowującej się do igrzysk w Berlinie z powodu rzekomych problemów związanych z alkoholem. Istnieją spekulacje, że głównym powodem tego był jego status zawodowca.

Powrócił do reprezentacji 4 października 1936 roku, biorąc udział w przegranym meczu towarzyskim z Danią w Kopenhadze. Kluczowym momentem w jego karierze były eliminacje do Mistrzostw Świata 1938, gdzie Polska zmierzyła się z Jugosławią. Pierwszy mecz, który zakończył się wynikiem 4:0 w Warszawie, przyniósł Wilimowskiemu jedną z bramek, co przyczyniło się do awansu do światowego turnieju we Francji.

Na Mistrzostwach Świata w 1938 roku rywalem Polski była Brazylia. Mecz, który odbył się 5 czerwca w Strasburgu, był jednym z najbardziej pamiętnych w karierze Wilimowskiego. Wyglądało to tak, że finalna rozgrywka zakończyła się wynikiem 5:6 dla Canarinhos po dogrywce, a Wilimowski zdobył aż cztery gole w tym spotkaniu. Dodajmy, że zdobył bramkę również Fryderyk Scherfke, trafiając z rzutu karnego po faulu, którego dopuścił się przeciwnik na Wilimowskim.

Wilimowski dobrze zaprezentował się także w meczu towarzyskim w Warszawie z Węgrami 27 sierpnia 1939 roku. Po 30 minutach Węgrzy prowadzili 2:0, jednak Wilimowski nie dał za wygraną i strzelił hat-tricka. Dodatkowo przyczynił się do zdobycia rzutu karnego, którego wykorzystał Leonard Piątek. Polacy ostatecznie wygrali 4:2, a to spotkanie było ostatnim w reprezentacyjnym życiu Wilimowskiego, w której łącznie od 1934 do 1939 roku wystąpił w 22 meczach, zdobywając 21 bramek.

Reprezentacja Śląska

Ernest Wilimowski był również zawodnikiem reprezentacji polskiego Śląska, gdzie w latach 1934-1939 zagrał w 6 meczach i strzelił 7 goli. Dominującym przeciwnikiem była drużyna Śląska Niemieckiego, a mecze te były nazywane przez ówczesną prasę „małymi meczami międzypaństwowymi”. Wilimowski zadebiutował w drużynie 19 marca 1934 roku w Bytomiu, gdzie rozegrano bezbramkowy remis z zespołem niemieckim. Dwa lata później, 24 marca 1935 roku w Zabrzu, zdobył swoje pierwsze trzy bramki w potyczce z tym samym rywalem, w której zapanowała remisowa sytuacja 3:3.

Ostatnie spotkanie Wilimowskiego w kadrze Śląska miało miejsce 8 stycznia 1939 roku, kiedy to drużyna przegrała 3:5 z reprezentacją Śląska Niemieckiego.

Reprezentacja Niemiec

W obliczu wybuchu II wojny światowej Wilimowski zaczął występować w barwach reprezentacji III Rzeszy, prowadzonej przez Seppa Herbergera, gdzie również pokazał znakomitą formę strzelecką, zdobywając w 8 meczach 13 bramek. Jego debiut miał miejsce 1 czerwca 1941 roku w Bukareszcie podczas wygranego 4:1 meczu z Rumunią, w którym Wilimowski zaliczył dwa trafienia.

Jednym z najważniejszych wydarzeń w piłkarskiej historii Górnego Śląska, w czasie II wojny światowej, miało miejsce 16 sierpnia 1942 roku. Na Stadionie im. marszałka Hindenburga w Bytomiu reprezentacja Niemiec, z Wilimowskim w składzie, rozgromiła Rumunię 7:0, a Wilimowski przyczynił się do tego, zdobywając bramkę. Mecz na trybunach zgromadził 55 000 widzów. Mówiąc o legendzie, należy przyznać, że w tłumie tych widzów mieli zobaczyć Gerarda Cieślika oraz Ernesta Pohla, jednak obaj w późniejszych latach przyznali, że to była tylko historia wymyślona przez dziennikarza, gdyż obydwaj nie brali udziału w tym meczu. Ostateczny występ Wilimowskiego w drużynie III Rzeszy miał miejsce 22 listopada 1942 roku w Bratysławie, gdzie niemiecka drużyna wygrała z reprezentacją Słowacji 5:2.

Statystyki

Ruch Chorzów

W swojej karierze sportowej Ernest Wilimowski odniósł wiele sukcesów z drużyną Ruchu Chorzów, gdzie zapisał się na kartach historii jako jeden z najlepszych graczy. Poniżej przedstawiamy jego statystyki dotyczące występów w lidze oraz zdobytych bramek.

Sezon	Rodzaj rozgrywek	Liczba meczów	Ilość bramek
1934	Liga	21	34
1935	Liga	7	8
1936	Liga	15	18
1937	Liga	16	9
1938	Liga	14	21
1939	Liga	13	27
Suma		86	117

Reprezentacyjne

Wilimowski miał również znaczący wpływ na drużynę narodową, reprezentując Polskę oraz inne zespoły. Jego osiągnięcia na boisku są niepodważalne, co pokazują poniższe tabele dotyczące meczów oraz zdobytych bramek.

Reprezentacja	Rok	Mecze	Bramki
Polska
	1934	5	3
	1935	0	0
	1936	1	0
	1937	4	3
	1938	8	10
	1939	4	5
Suma		22	21
Polski Śląsk
	1934	1	0
	1935	1	3
	1936	0	0
	1937	2	3
	1938	1	1
	1939	1	0
Suma		6	7
III Rzesza
	1941	4	6
	1942	4	7
Suma		8	13

Mecze oraz gole w narodowej reprezentacji
Lp.	Data	Miasto	Przeciwnik	Gol	Wynik	Rozgrywki
Polska
1.	21.05.1934	Kopenhaga	Dania	_	2:4	Mecz towarzyski
2.	23.05.1934	Sztokholm	Szwecja	_	2:4	Mecz towarzyski
3.	26.08.1934	Belgrad	Jugosławia	_	1:4	Mecz towarzyski
4.	09.09.1934	Warszawa	III Rzesza	_	2:5	Mecz towarzyski
5.	14.10.1934	Lwów	Rumunia	_	3:3	Mecz towarzyski
6.	04.10.1936	Kopenhaga	Dania	_	1:2	Mecz towarzyski
7.	23.06.1937	Warszawa	Szwecja	_	3:1	Mecz towarzyski
8.	04.07.1937	Łódź	Rumunia	_	2:4	Mecz towarzyski
9.	12.09.1937	Warszawa	Dania	_	3:1	Mecz towarzyski
10.	10.10.1937	Warszawa	Jugosławia	_	4:0	El. Mundialu 1938
11.	13.03.1938	Zurych	Szwajcaria	_	3:3	Mecz towarzyski
12.	03.04.1938	Belgrad	Jugosławia	_	0:1	El. Mundialu 1938
13.	22.05.1938	Warszawa	Irlandia	_	6:0	Mecz towarzyski
14.	05.06.1938	Strasburg	Brazylia	_	5:6	Mundial 1938
15.	18.09.1938	Chemnitz	III Rzesza	_	1:4	Mecz towarzyski
16.	25.09.1938	Warszawa	Jugosławia	_	4:4	Mecz towarzyski
17.	23.10.1938	Warszawa	Norwegia	_	2:2	Mecz towarzyski
18.	13.11.1938	Dublin	Irlandia	_	2:3	Mecz towarzyski
19.	22.01.1939	Paryż	Francja	_	0:4	Mecz towarzyski
20.	27.05.1939	Łódź	Belgia	_	3:3	Mecz towarzyski
21.	04.06.1939	Warszawa	Szwajcaria	_	1:1	Mecz towarzyski
22.	27.08.1939	Warszawa	Węgry	_	4:2	Mecz towarzyski
Polski Śląsk
1.	19.03.1934	Bytom	Śląsk Niemiecki	_	0:0	Mecz towarzyski
2.	24.03.1935	Hinderburg	Śląsk Niemiecki	_	3:3	Mecz towarzyski
3.	09.06.1937	Hajduki Wielkie	Kraj Basków	_	3:4	Mecz towarzyski
4.	26.12.1937	Bytom	Śląsk Niemiecki	_	4:2	Mecz towarzyski
5.	05.02.1938	Katowice	Śląsk Niemiecki	_	2:1	Mecz towarzyski
6.	08.01.1939	Bytom	Śląsk Niemiecki	_	3:5	Mecz towarzyski
III Rzesza
1.	01.06.1941	Bukareszt	Rumunia	_	4:1	Mecz towarzyski
2.	15.06.1941	Wiedeń	Chorwacja	_	5:1	Mecz towarzyski
3.	05.10.1941	Helsinki	Finlandia	_	6:0	Mecz towarzyski
4.	16.11.1941	Drezno	Dania	_	3:2	Mecz towarzyski
5.	16.08.1942	Bytom	Rumunia	_	7:0	Mecz towarzyski
6.	18.10.1942	Berno	Szwajcaria	_	5:3	Mecz towarzyski
7.	01.11.1942	Stuttgart	Chorwacja	_	5:1	Mecz towarzyski
8.	22.11.1942	Bratysława	Słowacja	_	5:2	Mecz towarzyski

Sukcesy

Ruch Hajduki Wielkie

Ernest Wilimowski, jako członek drużyny Ruch Hajduki Wielkie, odniósł znakomite sukcesy, zdobywając mistrzostwo Polski w latach 1934, 1935, 1936 oraz 1938.

PSV Chemnitz

W późniejszych latach, podczas swojej kariery w PSV Chemnitz, zdobył Puchar Związku Rzeszy w 1941 roku, co było istotnym osiągnięciem w jego dorobku.

TSV 1860 Monachium

W zespole TSV 1860 Monachium Wilimowski zdobył Puchar Niemiec w 1942 roku, co dodatkowo ugruntowało jego pozycję jako czołowego napastnika.

Indywidualne

Indywidualne osiągnięcia Wilimowskiego są równie imponujące; zdobył tytuł króla strzelców ekstraklasy w latach 1934, 1936, 1938 i 1939. W 1942 roku zdobył tytuł króla strzelców Pucharu Niemiec, a w 1941 roku okazał się najlepszym strzelcem Saksonii. Dodatkowo w 1942 roku został królem strzelców Bawarii oraz w 1955 roku król strzelców Oberligi Südwest. Jego osiągnięcia w plebiscycie Przeglądu Sportowego również zasługują na uwagę, uplasował się na 4. miejscu w 1934 roku oraz 7. miejscu w 1937 roku.

Odznaczenia

W uznaniu za swoje osiągnięcia sportowe, Ernest Wilimowski został odznaczony Orderem Złotego Orła Polskiego Związku Piłki Nożnej, co stanowi ukoronowanie jego znakomitej kariery w piłce nożnej.

Inne dyscypliny

Ernest Wilimowski był nie tylko utalentowanym piłkarzem, ale również miał wiele innych sportowych pasji. Wśród jego osiągnięć znajduje się gra w hokeja na lodzie, gdzie występował na pozycji bramkarza w zespole Pogoni Katowice. Jego wszechstronność przejawiała się także w znakomitych umiejętnościach narciarskich, które pozwalały mu na płynne poruszanie się po stokach. Dodatkowo, Wilimowski wykazywał talent w grze w szachy, co świadczy o jego strategicznym myśleniu i zdolnościach planistycznych.

Upamiętnienie

Ernest Wilimowski to postać, która nieprzerwanie budzi zainteresowanie i pamięć wśród miłośników sportu. W dniu 7 września 2007 roku, przedstawiciele Ruchu Autonomii Śląska zaproponowali, aby Stadion Ruchu Chorzów zyskał imię Ernesta Wilimowskiego. Niestety, po upływie lat, władze miasta Chorzowa wciąż nie podjęły ostatecznej decyzji w tej kwestii.

Od 2010 roku, jako forma upamiętnienia, klub 1. FC Katowice organizuje coroczny Turniej im. Ernesta Wilimowskiego. To wydarzenie ma na celu promocję młodych talentów i głębsze zakorzenienie postaci Wilimowskiego w świadomości sportowej regionu.

Wilimowski w kulturze

W 1996 roku na rynku wydawniczym pojawiła się interesująca biografia Ernesta Wilimowskiego, zatytułowana Fußball – Sport ohne Grenzen. Die Lebensgeschichte des Fußball-Altnationalspielers Ernst Willimowski. Książka ta została napisana przez zięcia Wilimowskiego, Karl-Heinza Haarkiego, męża Sylvii.

Postać Wilimowskiego miała swoje miejsce w kinie, w filmie pt. Do góry nogami, który powstał w 1982 roku pod okiem reżysera Stanisława Jędryki. W tej produkcji sportowej sportowiec występuje jako piłkarz „Wili” Wilamowski, w rolę którego wcielił się utalentowany Jan Jurewicz.

Pomysł na film fabularny o życiu Ernesta Wilimowskiego pojawił się w 2012 roku. Planowano, aby nosił tytuł Ezi, a za kamerą miał stanąć Jarosław Marszewski.

W 2016 roku chorwacki autor Miljenko Jergović wydał powieść zatytułowaną „Wilimowski”, której fabuła osnuta jest wokół radiowej relacji z meczu z Brazylią, która była uważnie słuchana przez głównych bohaterów.

Ostatnim punktem, który zasługuje na uwagę, jest praca polskiego dokumentalisty futbolu Mariusza Kowolla. W 2019 roku zaprezentował on pełną listę meczów, które odbyły się w czasie wojny, w których brał udział Ernest Wilimowski.

Varia

Ernest Wilimowski to postać, której życie było naznaczone wieloma interesującymi faktami. Jedną z jego niezwykłych cech była anomalia anatomiczna – posiadał sześć palców u prawej stopy.

W 1938 roku, po emocjonującym meczu mistrzostw świata, w którym Polska zmierzyła się z Brazylią i przegrała 6:5, Wilimowski zdobył cztery bramki. Jego znakomita gra przyciągnęła uwagę brazylijskich klubów, które chciały go pozyskać. Chociaż podpisał wstępny kontrakt, do transferu nie doszło z powodu sprzeciwu polskich działaczy sportowych.

Warto również wspomnieć o osobistych relacjach Wilimowskiego. Podczas wizyty w Tarnowskich Górach w 2007 roku jego córka Sylvia ujawniła, że w grudniu 1938 roku Wilimowski spotkał się w Nowym Targu z Karolem Wojtyłą, który później został Janem Pawłem II. Razem jeździli po trasach Beskidu Zachodniego i uczestniczyli w pasterce.

Interesującym epizodem z życia Wilimowskiego było jego pragnienie spotkania z piłkarzami reprezentacji Polski podczas mistrzostw świata 1974 w RFN. Mimo że służby bezpieczeństwa dobrze wiedziały, kim był, nie zezwoliły mu na to spotkanie.

Na koniec warto dodać, że Wilimowski miał również pasję do zakładów bukmacherskich, gdzie często obstawiał mecze i, co niezwykle istotne, odnosił liczne zwycięstwa.

---

Oceń: Ernest Wilimowski

---